konwersja na atari: Tkacz (Vasco kazali...)
W tym artiklu chciałbym napisać parę słów na temat rozszerzeń sprzętowych do małego Atari instalowanych przez naszych rodzimych (i nie tylko) elektroników. Wiele z nich powstało w Polsce, część jest wymyślona przez atarowców z zagranicy, głównie z Niemiec i Stanów Zjednoczonych. Kilka z nich wymyśliły firmy.
Rozszerzenia pamięci
Wymyślone w czasach bardzo zamierzchłych, bo już w połowie lat osiemdziesiątych zaczęto myśleć nad tym, jak powiększyć pamięć w małym Atari. Już samo Atari Corporation wypuszczało kolejne wersje Atarek z serii XE z różnymi pojemnościach: 130XE (128kB RAM) i wypuszczony w bardzo znikomej ilości 260XT (256kB RAM). Generalnie w tych komputerach, jak i we wszystkich innych rozszerzeniach do obsługi dodatkowej pamięci wykorzystuje się komórkę zwaną PORTB (adres $D301). Poszczególne jej bity określają który szesnastokilobajtowy bank pamięci ma być podstawiony w obszar $4000-7FFF.
Oki. Koniec teorii. W zależności od tego, które bity wykorzystuje się do określenia numeru banku i ile się ich wykorzystuje, można otrzymać różną wielkość pamięci rozszerzonej. Tak zatem kolejno powstawały rozszerzenia o 64kB (pierwsze opracowane przez Atari Corp.), 128kB (wymyślił je bodajże śp. Mariusz Geisler), 192kB (te z kolei wymyśliła firma Newell Industries, a w Polsce montowała je firma Toms), 256KB (wymyślone przez Compy Shop), 512KB (to już jest czysto scenowy wymysł baj grupka Tight -> Waldi + Gumi) oraz największe możliwe: o 1MB. Pierwsze tego typu rozszerzenie zbudował wspomniany już pan M. Geisler i to do komputera, który raczyłem używać. Opierało się ono na zwykłym długim SIMMie (!!!) - nikomu jeszcze nie udało się już później zbudować 1MB na SIMMie. Rozszerzenie takie zbudował w ilości sztuk jeden MacGyver/AiDS (w swoim kompucie). Rozszerzenie o 1MB próbował zmontować Jet/MEC, ale jak na razie z tego co wiem nie udała mu się ta sztuka. W tej chwili najpopularniejszym rozszerzeniem pamięci do Atari jest 320KB (czyli 256KB rozszerzonej). Powoli standardem staje się 0,5 mega, a to ze względu na to, że Jet się wyspecjalizował w tymże właśnie rozszerzeniu, a poza tym Pasiu/SSG wymyślił, jak podłączyć półmegowe rozszerzenia od Amigi 500 do Atarki.
Stereo
Rozszerzenie wymyślone przez Chucka Steinberga, poprawione przez Sebana/Slight, a będące w tej chwili w 90% Atarek w Polsce. Polega ono na dodaniu drugiego układu muzycznego (czyli Pokeya). Nalutowuje się takiego Pokeya jednego na drugiego, dodaje parę kabelków, wyłącznik i wyjście na chinchach i w ten sposób można uzyskać osiem kanałów mono lub cztery stereo. Jest program pt. Theta Music Composer (TMC), na którym można tworzyć 8-kanałową muzykę. Przy odrobinie wysiłku można stworzyć na nim (i nie tylko na nim) fajne efekty stereo.
Covox
Rozszerzenie wymyślone całkowicie w Polsce. Autorem tegoż jest Psychol/MadTeam. Urządzenie to jest ni mniej ni więcej kartą muzyczną do Atari. Zbudowana jest na czterech (!) układach marki ;) Covox. Jest to układ, który około 7-8 lat temu był montowany jako karta muzyczna do peceta. Niestety ma to w sobie cały jeden kanał i dlatego montuje się tego cztery sztuki. Pozwala to otrzymać cztery 8-bitowe kanały z częstotliwością ponad 10kHz. Służy do odgrywania plików w formacie MOD. Pliki takie muszą być cztero-kanałowe, a sample nie mogą mieć więcej niż 16KB (jeden może mieć do 32KB). Oprócz playera do modułów (Inertia Player) jest także Protracker. Oba programy są autorstwa Profiego/MadTeam.
Qmeg OS
Jest to alternatywny system operacyjny dla Atari autorstwa Stefana Dorndorfa. Jest z oryginalnym systemem zgodny w 98% procentach, a przy okazji oferuje dużo ulepszeń: monitor pamięci, kilka własnych procedur (np. obsługa drukarki), wygodne narzędzie do obsługi stacji dysków i ramdysków itp. Powstało wiele wersji tego systemu. Piszę o nim tutaj ponieważ system taki instaluje się w epromie (kasowalna pamięć ROM). Firma Toms montowała Qmega wraz ze swoim TOMS OSem, który od oryginalnego OSu Atari różnił się tym, że obsługiwał jakieś karkołomne kombinacje klawiszy funkcyjnych.
Tight Tools Packed
Tight Tools Packed (TTP), jak sama nazwa wskazuje, jest produktem grupy Tight. Cała idea tegoż polegała na tym, że naciskało się magiczny czerwony guziczek i na ekranie pojawiał się obraz na wzór wINDOWSÓW. Wtedy można było nacisnąć klawisz, który odpowiadał danemu programowi. A ten w mgnieniu oka pojawiał się w pamięci i na ekranie. Wszystkie programy były zapisane w pamięci eprom, ale one tragicznie dobrane, tzn. o ile taki Quick Assembler się przydawał, o tyle MyDos z nakładką Toms Navigator, czy BiboDOS nie przydawał się w ogóle. Poza tym cena jaką Tightci sobie życzyli za TTP była nieco za duża - to są myślę główne powody niepowodzenia tegoż rozszerzenia. Waldi z Gumim chcieli jeszcze ratować się TTP2, które miało być pojemniejsze i zawierać bardziej życiowe programy (MegaPlayer, EED [zamiast Panthera], zestaw lepszych DOSów itp.), ale kompletne olewanie zakończyło ten projekt...
Tight Freezer/Code3 Freezer
Opiszę je razem, ponieważ nie potrafię określić różnic między nimi (po prostu nie miałem nigdy bliższej styczności z tymi rozszerzeniami). Ogólnie zasada działania freezera polega na tym, że montuje się w komputerze płytkę, która ma kilka scalaków i 16 kB pamięci. W momencie naciśnięcia magicznego guziczka (następny magiczny guziczek) cały system zostaje zamrożony, 16KB pamięci jest przenoszone do pamięci na płytce freezera, a w te przeniesione 16 kilo ładuje się z epromu program obsługi freezera i w tym momencie możemy robić co nam się tylko żywnie podoba (zgrać całą pamięć, edytować ją, wrócić dokładnie do momentu w którym przerwaliśmy program). Ogólnie jest to jedno z najbardziej zaawansowanych rozszerzeń do małego Atari. Zarówno freezer Code3, jak i Tightów działa na tej samej zasadzie, ale różnią się one programem obsługi.
Banklan Freezer/Cobra Hacker
Zarówno BF jak i CH to to samo. Wymyślił to właściwie Banaś/Banklan. Pomysł podchwycił MacGyver, wtedy jeszcze of Cobra, nazwał to po swojemu i zaczął montować. Zasada działania tego freezera jest zbliżona do zasady działania normalnego freezera, taki freezer jest trochę mniej wygodny, ale za to około 15 razy tańszy. Działa to na takiej zasadzie: ustawiamy jako pamięć podstawową dowolne cztery banki, wczytujemy cokolwiek, naciskamy reset, podczas trzymania resetu przełączamy (magiczny) przełącznik, który ustawia nam inne cztery banki jako pamięć podstawową; wczytujemy następnie z dysku program obsługi. W tym momencie ta "pierwsza" podstawowa pamięć jest tak jakby w pamięci rozszerzonej, którą oglądamy i robimy z nią co nam się podoba za pomocą programu obsługującego.
Second PIA
Rozszerzenie to wymyślił MacGyver/AiDS. Polega ono na dołożeniu drugiego układu PIA do obsługi portu Centronics. Oprócz autora nikt tego rozszerzenia nie ma zamontowanego w komputerze. Szkoda, bo pomysł jest niegłupi, a transmisja po tym porcie jest całkiem szybka.
Midi
Jest to implementacja znanego standardu. Układ jest prosty jak drut w kieszeni tornistra. Składa się z jednego układu scalonego i gniazdka... Program, który to wykorzystuje nazywa się SEQ. Jak na razie jedynym, który się przyznał że używa midi na Atari XL/XE jest Greg/AiDS.
SID
Jeżeli nazwa, którą właśnie przeczytałeś kojarzy Ci się z Commodore, to nie jesteś w błędzie. To właśnie Gumi/Tight wymyślił, żeby wsadzić komodorkowy układ dźwiękowy do Atarki. Co prawda, nigdy nie widziałem tego w działaniu, ale sam zamysł jest ciekawy...
Twardy dysk
Projekt kontrolera twardego dysku IDE powstał już około 1996 roku. Początkowo opierało się to na całym pececie podłączonym do portu równoległego Atari. Potem powstał kontroler samodzielny. Autorem obu projektów jest Konrad Kokoszkiewicz. Dysk może mieć do 144MB pojemności (9*16MB). Obsługuje go Sparta DOS X (i kompatybilne), oraz MyDos.
Monitor VGA
Patent ten jest bodajże autorstwa Foxa/Tqa. Jednak do Atari da się podłączyć tylko monitor VGA mono. Polega to na jakimś specjalnym podłączeniu sygnału composite...
Sieć
To rozszerzenie jeszcze jest w fazie projektów. Opracowują to między innymi Piguła/Shpoon i MacGyver/ AiDS. Będzie to prawdopodobnie polegało na połączeniu dwóch Atarek poprzez porty joysticków. Pierwszym projektem programowym do sieci (przynajmniej w zamysłach) jest/była gra Doom liczona na dwóch Atarkach jednocześnie.
To są mniej więcej wszystkie najpopularniejsze przeróbki do małego Atari. Jak widać wśród nich nie ma żadnych dopalaczy grafiki (co prawda były projekty podłączenia karty graficznej VGA do Atari, ale był to projekt Tightów, a oni Atarkę olali...) ani procesora (próby też były; nawet udało się podtaktować procesor do 3,5 megaherca, ale nie wyrabiał przy tym Antic [procesor graficzny dla przypomnienia]). Kończąc życzyłbym Wam i sobie jeszcze lepszych przeróbek do Atari...
U z u p e ł n i e n i e ------------------------------- Jurgi ll / Trs ---
Rozszerzenia pamięci
Co do rozszerzeń: Pasiu/SSG opracował już rozszerzenie o 1 MB na normalnych kostkach. Pracuje też nad +1MB na SIMMie (wg ostatnich doniesień już działa i będzie bardzo tanie). Nie jest to jednak wcale maxymalna ilość RAMu na porcie B! Przy wykorzystaniu bitu 0 można prościutko zrobić dwa razy tyle, czyli +2MB - nie robi się tak tylko dlatego, że byłoby to zbyt konfliktowe. To są rozszerzenia "proste". Wykorzystując podwójne adresowanie bitów (tak, jak to jest zrobione w rozszerzeniach Compy Shop, gdzie bit 7 ma podwójne znaczenie w zależności od stanu bitu 4) można zrobić więcej. Gdzieś istnieje już rozszerzenie +4MB (podaję to na odpowiedzialność Vasco), zaś Jet/Trs opracował teoretycznie rozszerzenie +16MB!!! Poza fazę projektów to nie wyszło, bo chyba nikt tyle nie potrzebuje.
Firma Axlon opracowała własne rozszerzenie +1MB oparte jednak na innym porcie ($CFFF). Rozszerzenie to potrafi wykorzystać tylko MyDOS. Dla używających MyDOSa ma ono zalety: ma się duży ramdysk, a XMS na porcie B pozostaje dla programów użytkowych (lub na kod wynikowy). W Polsce chcieli je sobie z tego powodu założyć Excellenci (Bloomer i LaPatikk).
Stereo
Chciałbym dodać, że Mayonez chciał z rozpędu zrobić ATARI quadro (4 pokeye!). W sumie jest to wręcz banalnie proste.
Covox
Montowany w Polsce covox zwykle jest zrobiony nie na układach covox, lecz na oporniczkach - jest to dużo tańsze, ale jakość jest ciut gorsza. Covoxa na przetwornikach buduje/zbudował Jet/Trs, jest on jednak w oddzielnej obudowie (dołączanej do portu kartridża) i wymaga własnego zasilania (za to ponoć jakość jest zajebista). Wersję na przetwornikach zbudował też Pasiu/SSG. Warto dodać, że opracowany przez Profiego/MT covox jest rozwinięciem pomysłu zawartego w gazecie ATARI Magazyn (Profi zwiększył liczbę kanałów z 2 do 4 i wywalił sampler).
Second PIA
O ile mi wiadomo, second PIA opracował i wymyślił Niemiec, Stefan Dorndorf, autor Qmega. Właśnie Qmeg v. 3.x wykorzystuje to urządzonko (posiada własne procedury dla drukarki).
Twardy dysk
Lewis pisze o kontrolerze IDE HDD powstałym w Polsce (software: K. Kokosziewicz, hardware: J. Żuk). Jednak od samego początku w Ameryce można było kupić HDD do Atarki (firmy Supra). Na początku lat '90 w Holandii (chyba) powstał interface Black Box pozwalający na dołączenie do Atari pecetowych napędów: stacji dysków, HDD, a nawet CD-ROMu! Myślę, że zaniedługo napiszemy coś o nim w SZG.
Sieć
Sieć na Atari istnieje już od dawna. Opracowano ją w Ameryce. Atarki (do 8 + serwer) łączy się prościutkim do wykonania kabelkiem przez złącze serial. Dostępna jest prościutka Doomo-podobna gra, niestety, słabo napisana. Ponieważ można dla tej sieci użyć standardowych procedur systemu (zaleta łącza szeregowego), nie powinno być kłopotu z napisaniem własnego softu. Schemat jest powszechnie dostępny.
Monitor od PC
Niemcy podłączyli do Atarki monitor Hercules.
To tyle uzupełnień. Temat rozszerzeń do Atari nie został jeszcze wyczerpany (w zasadzie to został on dopiero rozpoczęty). Zapewne powrócimy do niego w przyszłości. Jeśli ktoś ma pytania, niech pisze.
